Slapen lukte niet vannacht. Zoals dat al vijf jaar niet goed lukt rond deze dagen in het jaar. Er hangt zwaarte om me heen. Vijf jaar geleden is het nu. De dag dat je stierf. Ons verliet, mij verliet. Je koos ervoor om te gaan omdat blijven zwaarder was geworden dan verdwijnen in de geschiedenis. Buiten ons waren er maar weinig die je kenden en nu zijn het er nog minder die zich je herinneren. Zo gaat dat met sommige mensen, weliswaar van betekenis voor enkelen maar door velen niet gekend. Die laatste jaren zonder je man terwijl je zo ziek was waren ondraaglijk. Artsen die telkens weer iets probeerden, weer een pil erbij en weer een zomer doorgebracht in een een ziekenhuisbed tussen witte muren en met verpleegsters in even witte kleren aan je bed. Een mens zou niet zolang ziek mogen zijn. Tot je niet meer kon.
Een vechter als ik. Kleiner dan ik. Vaak ook sterker maar met minder uitgesproken idealen en op een punt in je leven waarop idealen en het streven was verworden tot het verlies van uitzicht, verstomming van geluid en ontkleuring van je wereld. Kinderen die soms vreugde gaven maar, ik geef het direct toe, ook vaak verdriet. Want afdwingen dat je kinderen goed met elkaar omgaan kan je niet als ouder. Hopen slechts, afdwingen niet. Wij hadden dezelfde ruwheid onderling als jij had met jouw broers en zussen, alsof ook wij niet konden leren van het verleden of accepteren dat de toekomst van de ander anders zou worden dan we voor ons dachten te zien. Ach, hoe goed ken je elkaar echt wat dat betreft? Ondanks alles wat er mis was heb je volgehouden. Omwille van ons of van je kleinkinderen, wie zal het zeggen?
Die laatste weken waren onwerkelijk. Van het afscheid dat niet verliep zoals je wellicht gewild had en de woorden die in die laatste halfbewuste momenten verkeerd uit je mond kwamen tot de handeling waarbij je een denkbeeldige draad in de denkbeeldige naald stak om die vervolgens beurtelings aan ons te geven. Doorgeven van jouw taak in de meest letterlijke zin. Moesten we de draad oppakken? Verder gaan? Mochten we niet rouwen?
Vijf jaar heb ik niet begrepen wat je bedoelde. Maar ik heb de draad uiteindelijk een paar jaar later zelf weer opgepakt. Mijn kracht hervonden want ik was geschonden, niet meer heel, maar sterker en in zekere zin bescheidener. Minder gehecht aan de wereld om me heen. Mijn naald en draad heb ik opgevat als een taak, een opdracht van je. Een opdracht die ik langzaam maar zeker ben gaan begrijpen. “Ga door met je leven.”
Ik heb geleefd in die vijf jaar. Gerouwd heb ik. Ouderwets, zes weken diepe rouw, zes weken halfrouw. In die tijd kwamen de keuzes die ik moest maken als vanzelf op me af. Ik moest onthechten, afscheid nemen van jou, afscheid nemen van mijn leven tot dan toe, afscheid nemen van de wereld waarin ik ben opgegroeid en tot dan toe geleefd had, afscheid nemen van een deel van mijzelf. Niet met de intentie dat afscheid permanent te laten worden maar met de intentie om een ander, een nieuw mens te worden. Wie mij kent weet dat dat ook gebeurt is in deze afgelopen vijf jaren sinds je mij jouw denkbeeldige naald en draad gaf.
Naald en draad zijn bedoeld om iets te rijgen of stikken. Dingen vast te zetten of om iets te repareren. Er was bij mij heel veel te repareren en het begin ervan maakte ik in de eerste twee jaar na jouw dood. Nepal, India, boeken, foto’s, ervaringen in vluchtelingenkampen en leven in absolute armoede op een plek in de wereld die nu zelf geschonden is door breuken in de aarde. Ik vond er een andere zelf, een ander mens. En de aarde die leven mogelijk maakt en leven verwoest. Water, steen, zelfs ijs en rotsen. Elementen en natuur en mensen die daar volstrekt afhankelijk van zijn. Zo anders dan de wereld die ik kende. En eenmaal terug is het nooit meer geworden wat het was want eenmaal ondergegaan in zulk een andere wereld is het onmogelijk om de holle wereld van ons hier nog al te serieus te nemen. Ik leerde dat mijn problemen relatief zijn. Dat er armoede en armoede is en dat die niet gelijk zijn maar verschillend en afhankelijk van waar je bent.
Het oppakken van jouw draad betekenden mezelf langzaam opbouwen. Niet dat ik dat zelf door had, dat werd me later pas duidelijk. Ik maakte mijn eigen keuzes want als wees is er niet die ander, die vader of moeder, waar je nog aan kunt vragen wat verstandig is. Er bleken andere helpende handen te zijn en zo hopeloos als ik dacht was het leven dus niet.
Nu is het vijf jaar later. Precies vijf jaar na de dag waarop je stierf en waarop ik ophield kind te zijn. De dag dat ik echt alleen kwam te staan in een wereld die ik toen niet meer begreep en nu wellicht nog steeds niet begrijp. En ik ben gegroeid, misschien dat jouw draad me daarbij geholpen heeft op een subtiele manier. Ik sta weer, heb weer een plek om te leven en het eerste konijnenhol in decennia dat ik mijn thuis kan noemen. Een plek om te leven met mijn naam op de deur en met goede mensen om me heen. En er zijn boeken gekomen en er komen nog meer boeken aan, en foto’s en andere vormen van kunst. Ik ben veranderd in een vrouw die niet meer bang is om de eigen binnenkant, de eigen emoties, te laten zien aan de wereld. En ik ben er dankbaar voor. Ik heb geleerd dat materie niet relevant is en mensen wel en ik doe het anders dan jij. Want niemand verplicht een mens om te leven zoals de ouders dat deden. Ik ben immers anders, ik ben mezelf, ik ben niet jij. Ik heb wel van je geleerd en ik ben je er dankbaar voor. Hopelijk heb ik een fractie van het mooie mens dat jij was in me meegekregen en hopelijk kunnen anderen dat zien.
En dus is het vandaag zo ver. Na vijf jaar is er het moment dat ik je teruggeef aan de zee waar wij allen uit afkomstig zijn. De zee die ons gevoed heeft, die schenkt en rooft. Generatie op generatie. Stof zijn wij en als stof zullen wij oplossen in de golven. Er is geen spijt en geen vreugde, geen verlies noch een overwinning, er zijn alleen ik en een bus met de as die ooit een mens was: mijn moeder. Ik laat je gaan en ik draag omdat ik dat wil jouw naam verder in wat ik maak en wie ik ben. Als eerbetoon en dus is er vandaag geen afscheid maar een tot later. Vanavond zal de slaap gemakkelijker komen.
© 2015 Alice Verheij
Wees de eerste om te reageren