Naar aanleiding van de nodige commotie rond het Boekenweekthema 2019: “De moeder de vrouw.”
Dit schrijft het CPNB op hun website mbt het boekenweekthema:
“De moeder de vrouw is het thema van de Boekenweek 2019. Twee identiteiten, zijn zij onlosmakelijk met elkaar verbonden? Een relevante vraag waar je heel verschillend op kunt antwoorden; een onderwerp dat net zo veelzijdig is als dat er moeders en vrouwen zijn. Niet voor niets is het dan ook een regelmatig terugkerend onderwerp voor maatschappelijk debat. Het thema kent twee verschillende perspectieven, die van de moeder zelf maar ook die van het kind. Ervaringen met moederschap lopen uiteen van een ‘natuurramp’ (Joke Smit) tot het mooiste dat je kan overkomen. En waar blijft de begeerte van de moeder de vrouw? Kinderen kunnen idolaat van hun moeder zijn of juist hele strenge criticasters. Al deze zienswijzen leveren een leger aan literaire moeders op, van Medea tot oermoeders.”
Het is natuurlijk terecht dat er dan commotie ontstaat omdat er nadrukkelijk sprake is vertekenend rolbevestigend denken. De ellende schuilt hem in het gebrek aan een comma tussen “de moeder” en “de vrouw” en vooral de volgende zin: “Het thema kent twee verschillende perspectieven, die van de moeder zelf maar ook die van het kind.”
Die zin en de gedachte er achter reduceren vrouwen tot kindgebonden wezens en limiteert vrouwen op een maatschappelijke rol die beperkt is tot het moederschap. In deze moderne tijd (was het ooit anders) is niets minder waar dan dat.
Vrouwen vormen grosso modo de helft van de wereldbevolking en in die helft bevinden zich heel erg veel vrouwen waarbij kinderen in hun leven geen rol spelen. Of die niet zelf biologisch moeder zijn. In veel culturen is dat problematisch omdat in de hoofden van velen een vrouw pas aan haar roeping heeft voldaan wanneer zij kinderen heeft gebaard. Daarbij wordt voorbijgegaan aan een aantal menselijke aspecten zoals de vrije keuze om al dan niet kinderen te willen krijgen, biologische beperkingen die het krijgen van kinderen onmogelijk maken of een andere levensvervulling dan het moederschap.
Interessant genoeg wordt daarbij de volwaardigheid als vrouw in het geval van een non niet snel in twijfel getrokken, maar wel die van een vrouw die geen kind wenst. Zowel mannen als vrouwen en zelfs overheid (door wetgeving) zet die vrouwen apart als minder belangrijk dan vrouwen die kinderen hebben en opvoeden. In heel veel landen zijn het nog altijd vooral mannen die beslissen of vrouwen al dan niet een abortus mogen laten uitvoeren met uitwassen als in de V.S. waar die vrouwen vervolgens op basis van wetgeving worden gemarteld als ze een abortus willen doorzetten. Het zijn dan ook vooral vrouwen die in Ierland de straat op gingen om daar de met succes de abortuswetgeving te laten aanpassen middels een referendum waarin het mannen dus onmogelijk gemaakt werd om in het parlement aanpassing te saboteren. Twee voorbeelden van zaken die in feite rechtstreeks te maken hebben met het CPNB-thema.
De schoen wringt behoorlijk. Want hoe zou de wereld er voor staan zonder vrouwen die geen kinderen hadden? Gegeven dat in het westen zo’n 40% van de vrouwen in de veertig kinderloos is, totaal in Nederland 20,1% van alle vrouwen (CBS) en dat vrouwen op die leeftijd vaak maatschappelijk het meest actief zijn, is al snel duidelijk dat de miskenning van vrouwen die kinderloos een rol in de wereld spelen problematisch is. Wie dat niet gelooft zou voor de grap eens naar de boekhandel moeten gaan om het aantal maand- en weekbladen te tellen die specifiek gericht zijn op vrouwen met kinderen versus die gericht zijn op vrouwen met een andere levensvervulling. Hetzelfde geld voor het boekenaanbod.
In de literaire wereld – ook in Nederland – is het aanbod aan boeken geschreven door vrouwen weliswaar stevig en zeker competitief met dat geschreven door mannen, maar dat spiegelt zich maar ten dele in literaire prijzen, waardering en zichtbaarheid in de media en dus zelfs niet in een CPNB thema waar initieel nota bene het weer mannen zijn die het thema mogen uitwerken. Wellicht dat dit nog onder druk verandert.
Als er al iets zinnigs geschreven zou moeten met het thema zoals het CPNB dat formuleert is dat de observatie dat het een achterhaalt thema is dat geen recht doet aan de maatschappelijke werkelijkheid, geen recht doet aan al die vrouwen die hun levens invullens anders dan met het baren en opvoeden van kinderen en dat het geen recht doet aan wat de positie van de vrouw zou moeten zijn: die van een gewaardeerd zelfstandig en geëmancipeerd lid van de maatschappij. Een mens waar anderen vooral verder zouden moeten leren kijken dan hoe ze er uit ziet, wat ze aan heeft en of dat ze lief voor (haar) kinderen is. Een manager die net zo gemakkelijk een belangrijke positie in het bedrijfsleven kan bekleden als een man, een opleider die net zo gemakkelijk schoolhoofd of rector kan zijn als een man, een schrijfster die net zo soepel in overweging wordt genomen voor een literaire prijs of opdracht om een boekenweekgeschenk of -essay te schrijven. Kortom: volstrekt gelijkwaardig in ambitie en vervulling van die ambitie als de man. En waarbij dat gegeven niet als vanzelf leidt tot een onterechte discussie over haar vrouwelijkheid en de bedreiging van de mannelijkheid van die andere helft van de wereldbevolking.
Het zou aardig zijn als het CPNB – en de literaire in-crowd – zich zou aanpassen aan de tijd en serieus oog krijgen voor de kwaliteiten van de vrouw. Of zij nu een kind heeft gebaard of niet. Het is daarom een goede zaak dat het CPNB bij monde van de al meermaals gepasseerde adjunct-directeur Scholten (een vrouw) laat weten geschrokken te zijn van de commotie en na te denken over hoe dit nog ten goede kan worden gekeerd. Eén suggestie heb ik alvast: laat gewoon twee boekenweek-essays schrijven en kies een boeiende vrouwelijke auteur voor de tweede versie met als thema voor dat essay “Ach vader lief.”
En misschien dat Murat Isik zijn essay wil gebruiken om een discussie over de zelfbeschikking over lijf en leden van vrouwen aan de orde te stellen, want wat dat betreft valt er ook in dit land nog heel veel te winnen. Lees desnoods de boeken van Maria Genova er maar op na.
© 2018 Anna A. Ros
Wees de eerste om te reageren