Of hoe kinderen uitvliegen uit een gebroken gezin.
Mijn gezin werd ruim tien jaar geleden gebroken. Dat had te maken met hoe mijn ex en ik ons tot elkaar verhielden en het was ook een gevolg van het feit dat enige tijd daarvoor ik op een dood spoor was beland en niet verder kon leven zonder dat te doen wat voor een partner niet of nauwelijks te hanteren is. Gender kan soms zo moeilijk zijn.
‘Kinderen uit gebroken gezinnen’. Die vier woorden kun je vaak lezen als het over problemen van kinderen gaat, ongeacht hun leeftijd. Wat dan volgt is steevast een betoog waarin duidelijk wordt gemaakt dat die kinderen zwaar geleden hebben onder de breuk – meestal een echtscheiding – tussen twee mensen. Het zinsdeel wordt vaak onterecht gebruikt. Het leed dat mensen die niet mèt elkaar kunnen leven elkaar aandoen doen wanneer ze wèl bij elkaar blijven immers kan astronomische vormen aannemen. Het is een bron van veel wat men tegenwoordig eufemistisch ‘gezinsdrama’s’ noemt. Ook zo’n niet kloppende term want dat soort drama’s hebben eerder een individueel karakter, het is niet het gezin dat dan levens stukmaakt maar een individu dat ‘breekt’ en doordraait. Egoïsme, geweld en psychose spelen dan eerder een rol. Maar daar wil ik het niet over hebben; wel over die kinderen uit een gebroken gezin zoals mijn kinderen dat zijn.
Natuurlijk had ik het graag allemaal anders gezien, maar een mens heeft in veel zaken het nu eenmaal niet alleen voor het zeggen en dus brak ons gezin. In de jaren die volgden bleken twee van de kinderen ziek te zijn èn heb ik zelf hard moeten knokken om mijn bestaan dat zich afspeelde tussen depressiviteit, hoop, armoede, verlies en hervonden leven. Hoewel alles nog bepaald niet ideaal is, heb ik het gered. Ik ben er immers nog en er zijn wat boeken van mijn hand verschenen en er komen er nog een paar aan. Ik heb een leven weten te maken uit het niets, want de breuk hard en daarna de maatschappelijke val diep. In diezelfde periode waren er altijd de kinderen en hoewel zij (te)veel hebben meegekregen van mijn lijden zijn ze ouder geworden. De meeste van hun medische problemen zijn verdwenen en op de een of andere manier hebben we juist een sterke band gekregen, wellicht sterker dan die tussen ouders en kinderen in ongebroken gezinnen. Hoewel ik daarover natuurlijk niet over kan oordelen anders dan uit mijn eigen jeugdervaringen in een gezin waarin de ouders wel bij elkaar zijn gebleven (wat soms echt minder vanzelfsprekend was dan iedereen om ons heen dacht).
Successievelijk hebben tegen de stroom van instanties in mijn twee oudste kinderen voor kortere of langere tijd bij mij gewoond. Zelfs in een moeilijke tijd in hun leven. De reden dat dat kon en de reden waarom ze eerst in Den Haag en later hier in Middelburg ervoor kozen om bij mij in buurt te komen wonen toen ze daar de leeftijd voor hadden is denk ik de openheid die we altijd naar elkaar gehad hebben, het onbegrensde geloof dat ik in hun had en het vertrouwen dat zij in mij hadden. Moeilijke zaken werden gewoon besproken en als het echt nodig was, werden belangrijke keuzes samen gemaakt. De twee oudsten wonen op plekken die ik voor ze heb kunnen regelen (met hulp van vrienden), ze zijn beiden na hun zelfstandigheid opgebloeid. Door de moeilijkheden waar zij in hun jeugd voor geplaatst zijn en de manier waarop we daar altijd over spraken en mee omgingen, hebben ervoor gezorgd dat ze weldenkende jonge mensen zijn geworden met een zuiver oordeel, de nodige wijsheid èn vooral een houding die enige vorm van discriminatie en pesterij afwijst. Ze zijn mooie mensen geworden. De jongste woont nog ‘daar’ en maakt zijn school af dit jaar. Lange tijd onttrokken aan normaal contact met mij, veroordeeld tot schaarse bezoeken, is er in de loop van de jaren afstand ontstaan. Totdat vorig jaar we daarover het gesprek aangegaan zijn en sindsdien is die ogenschijnlijke afstand in hoog tempo verdampt. We hebben het nu plezierig wanneer hij bij me is.
Alledrie zijn mijn kinderen leven niet bij mij en dat is goed zo. De oudste twee zijn inmiddels uitgevlogen en ik weet dat ze er wel komen; ze hebben sterke persoonlijkheden. De jongste van de drie zal over enige tijd op de leeftijd komen dat ook hij zelfstandig gaat wonen en ook hij komt ongetwijfeld goed terecht. Geen van drieën zijn ze uitgevlogen zoals kinderen dat doen in ongebroken gezinnen. Het is niet vanzelf gegaan en de melancholie die ik soms bij anderen bespeur wanneer zoon of dochter het huis verlaat ken ik niet. Bij ons is het gewoon organisch tot stand gekomen in een combinatie van noodzaak en wens tot zelfstandigheid. Maar ik ben niet minder trots op mijn kinderen dan wie dan ook op de hunne. Eentje woont op tien voordeuren afstand en we zijn eigenlijk naast ouder-kind vooral ook vriendinnen geworden. De ander gaat over enige tijd voor een jaar vrijwilligerswerk doen in Slowakije en ik weet dat hij het kan, het goed voor hem is en hij het ook nog ontzettend leuk gaat hebben daar. Mijn reisbloed heeft hij meegekregen en het is prachtig omdat te zien. De jongste rond zijn eerste opleiding af dit jaar om door te stromen naar een vervolgopleiding en ook hij groeit op tot een prima vent.
Kinderen vliegen uit, ook uit gebroken gezinnen. Maar dat laatste hoeft helemaal niet te betekenen dat ze minder mooie mensen en meer getroubleerd zullen zijn dan anderen. En precies daar speelt bij mij de verwondering zich af. Het zat ons allemaal bepaald niet mee in het afgelopen decennium. Sterker nog, we hadden zoveel tegen dat het verbazingwekkend is hoe goed we daar doorheen gekomen zijn. Ik weet hoe hard wij daar allemaal aan gewerkt hebben en hoe zwaar dat soms was (en soms nog is). Daarom begrijp ik niet hoe andere kinderen opgroeien tot ratjes of tuig, zonder enig waardebesef. Consumerend en schofferend en in enkele gevallen crimineel of zelfs terroristisch. Waar waren de ouders? Is er wel geprobeerd om ze met moeilijkheden te leren omgaan op een positieve manier? Zijn ze wel aangesproken op hun gedrag toen ze opgroeiden? Soms denk ik dat ouders er met de pet naar gooien of zo verwikkeld zijn in hun eigen zaken dat ze simpelweg vergeten met hun kinderen te praten. Natuurlijk, opvoeden is moeilijk. Ik weet dat als geen ander want ik heb mijn kinderen opgevoed tot wie ze zijn, zelfs zonder dat ze al die tijd bij mij in huis leefden. Ik had immers jarenlang geen gewoon huis. Maar wij hebben elkaar wel opgezocht waar dat kon, we zijn altijd blijven praten, we hebben altijd geluisterd naar elkaar (hoewel soms pas in tweede instantie). Misschien is dat de sleutel waarom ons gebroken gezin ten dele door ons zelf weer is gelijmd. Daar ben ik ontzettend trots op en daar kunnen zij ook ontzettend trots op zijn, het was altijd onze gezamenlijke kracht die maakte dat we niet uit elkaar gedreven zijn door andere mensen of instanties die ongetwijfeld goedwillend met het grootste gemak gezinnen slopen. We hebben voor ons gevochten tot in de rechtszaal toe, altijd met het geloof dat we het beste bij elkaar kunnen zijn en voor elkaar kunnen zorgen. Wederzijds zorgen want in slechte tijden hebben zij voor mij gezorgd zo goed ze konden en als de nood aan de man is ben ik er natuurlijk gewoon. Zo doe je dat immers.
Dus ouders, blijf alsjeblieft praten met je kinderen. Geef ze krediet, benader ze als volwassen, probeer niet hun leven te leven, stel grenzen maar laat ze wel hun eigen fouten maken, ruim de scherven op als het misgaat en blijf vooral trots op ze. Ze verdienen het en wie weet doen ze dan net als bij mij precies hetzelfde terug en geven ze krediet terug, benaderen je gelijkwaardig, proberen te begrijpen dat je je eigen leven leid, bij wijle je eigen grenzen overschrijd en fouten maakt en ruimen ze jouw scherven soms op om uiteindelijk trots op jou te zijn. Want, die kinderen zijn gelijkwaardig in alles behalve leeftijd en laat dat nu in de loop van de jaren veranderen.
Vier het geluk met je kinderen waar je kunt, wanneer je kunt. Geniet vooral van elkaar en probeer goed te zijn voor de wereld. Het betaald zich terug in een basis voor geluk. Ik wens iedereen, in ongebroken, gebroken èn gelijmde gezinnen een goede Pasen.
Alice Verheij
Wees de eerste om te reageren